Yerebatan Sarnıcı Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Yerebatan Sarnıcı nedir? sorusu sanat ve tarih açısından oldukça merak edilmektedir. Yerebatan Sarnıcı, İstanbul’un tarihi yarımadasında yer alan ve şehrin su ihtiyacını karşılamak üzere döneminde inşa edilmiş bir yer altı yapısıdır. Bugün, hem yerli hem de yabancı turistler için bir cazibe merkezi haline gelen bu yapı kültürel, mimari ve estetik açıdan da büyük bir öneme sahiptir. Öncelikle, Yerebatan Sarnıcı resmi ve büyüleyici atmosferi, onu benzersiz kılan özelliklerden biridir. Sarnıç, sakin ve huzurlu bir ortam sağlarken, suyun yüzeyinde oluşan yansımalar da mekana mistik bir hava katmaktadır. 

Sanat ve kültür açısından da Yerebatan Sarnıcı önemli bir yerdir. Sarnıç, yıllar içinde çeşitli sanat etkinliklerine, konserlere ve sergilere ev sahipliği yapmıştır. Bu da onu sadece bir tarihî eser olmanın ötesine taşıyarak yaşayan bir kültür mekanı haline getirmektedir. aynı zamanda, Medusa başı gibi dikkat çeken unsurlar, mitolojik hikayelere olan ilgiyi artırmakta ve insanları bu hikayeleri keşfetmeye teşvik etmektedir. Dolayısıyla, IVA Sanat olarak Yerebatan Sarnıcı hakkında bilgi sağlamak amacıyla yazdığımız bu yazı yapının özelliklerine ışık tutmayı amaçlamaktadır. 

Yerebatan Sarnıcı’nın Fiziksel Özellikleri

Yerebatan Sarnıcı özellikleri açısından ilk bilgi, İmparator I. Justinianus tarafından inşa edilen Yerebatan Sarnıcı, şehrin en büyük kapalı sarnıcı olarak 100.000 ton su depolama kapasitesine sahiptir ve diğer kapalı sarnıçlara kıyasla daha fazla devşirme taşıyıcı elemana sahip olmasıyla öne çıkar. Yaklaşık 10.000 metrekarelik bir alanı kaplayan bu dikdörtgen yapının boyu 140 metre, eni ise 70 metredir.

Yerebatan Sarnıcı bilgi olarak sarnıcın içinde, yüksekliği 9 metreyi bulan 336 sütun bulunduğu bilinmektedir. Sütunlar, aralarında 4,80 metre mesafe olacak şekilde yerleştirilmiş ve her biri 28 sütundan oluşan 12 sıra halinde dizilmiştir. Çeşitli mermer türlerinden oyulmuş olan sütunların büyük bölümü tek parça halinde, bir kısmı ise iki parçadan oluşmaktadır.

Sütun başlıkları farklılık göstermekte olup, bazıları “Korint” tarzında detaylar sergilerken, diğerlerinde sade ve süslemesiz bir tasarım dikkat çeker. Köşeli ya da yivli birkaç sütun dışında, sütunların çoğu silindirik formdadır. Tuğladan yapılmış olan ve kalınlığı 4,80 metreye ulaşan duvarlar ile tuğla kaplı zemin, Horasan harcıyla kaplanarak su sızdırmaz bir hale getirilmiştir.

Öte yandan, yapı hem mühendislik açısından hem de sanatsal detaylarıyla Bizans mimarisinin önemli bir örneğidir. Günümüzde bir müze olarak hizmet veren Yerebatan Sarnıcı, yeraltındaki mistik atmosferi, su üzerindeki sütun yansımaları ve ünlü Medusa başı gibi detaylarıyla ziyaretçileri büyülemektedir. Hem mimari bir şaheser hem de tarihi bir hazine olan bu sarnıç, İstanbul’un geçmişine ışık tutan önemli bir yapıdır.

Yerebatan Sarnıcı’nın Tarihi

Yerebatan Sarnıcı, İstanbul’un görkemli geçmişine ışık tutan en önemli kültürel miraslardan biridir. Doğu Roma İmparatoru I. Justinianus (527-565) tarafından inşa ettirilen bu devasa yer altı yapısı, içindeki suyun içinden yükselen ve sonsuzmuş gibi görünen mermer sütunlar nedeniyle halk arasında “Yerebatan Sarnıcı” olarak adlandırılmıştır. Latince adı “Cisterna Basilica” olan bu yapı, önceden aynı bölgede yer alan Stoa Bazilikası nedeniyle bazı kaynaklarda “Bazilika Sarnıcı” ismiyle de anılmaktadır.

1453 yılında İstanbul’un Osmanlılar tarafından fethinin ardından bir süre Topkapı Sarayı’nın su ihtiyacını karşılamaya devam eden bu tarihi sarnıcın, daha sonra çevresinde başlayan yerleşimlerle birlikte halk tarafından kullanılmaya başlandığı da bilinmektedir. Batı dünyası tarafından uzun süre fark edilmeyen bu yapı, 16. yüzyılın ortalarında yeniden keşfedilmiştir. 1544-1555 yılları arasında İstanbul’da bulunan Fransız doğa bilimci ve topograf Petrus Gyllius, bu keşfi gerçekleştiren kişi olarak öne çıkmaktadır. Gyllius, sarnıcın boyutlarını ilk kez ölçen kişi olup, burayı Konstantinopolis’in en büyük su depolarından biri olarak tanımlamıştır. Ona göre, sarnıç 336 ayak uzunluğunda, 182 ayak genişliğinde olup, çevresi toplamda 224 Roma adımına ulaşmaktadır.

Yerabatan Sarnıcı’nın Restorasyonu

Yerebatan Sarnıcı, İstanbul’un tarihi dokusunun en önemli parçalarından biri olarak, tarih boyunca kapsamlı bir restorasyon sürecinden geçmiştir. Örneğin, en son yapılan restorasyon çalışmaları ile, yapının hem estetik görünümünü korumayı hem de gelecekteki nesillere güvenli bir şekilde aktarılmasını sağlamak hedeflenmiştir. Çalışmalar sırasında sarnıcın su yalıtımı güçlendirilmiş, taş sütunlarda bulunan çatlaklar ve deformasyonlar giderilmiştir. ayrıca, modern teknoloji kullanılarak yapının dayanıklılığı artırılmış ve ziyaretçilerin daha konforlu bir deneyim yaşaması için aydınlatma sistemi yenilenmiştir. 

Restorasyon sırasında tarihi dokuya zarar vermemek adına geleneksel malzemelerle modern teknikler bir arada kullanıldığı bilinmektedir. Yıllar içinde oluşan nem ve mikroorganizma kaynaklı sorunlar özel yöntemlerle temizlenmiştir. Bu süreçte, Medusa başı gibi sarnıcın ikonik unsurlarının korunmasına özellikle özen gösterildi. aynı zamandan çeşitli gergi yöntemleri ile depreme dayanıklı hale getirilen yapının yıllık 3 milyon ziyaretçiye ev sahipliği yapacağı düşünülmektedir. 

Yerebatan Sarnıcı Popüler Kültürdeki Yeri

6. yüzyılda inşa edilen bu devasa yer altı su deposu, sadece tarihi önemiyle değil, popüler kültürdeki yansımalarıyla da dikkat çeker. Sarnıç, birçok uluslararası filme, diziye ve romana ilham kaynağı olmuştur. Özellikle 1963 yapımı James Bond filmi From Russia with Love’da geçen sahneler, yapıyı dünya çapında tanınır hale getirmiştir.

Bunun yanı sıra, Dan Brown’un Cehennem adlı romanında da Yerebatan Sarnıcı, hikayenin önemli bir mekanı olarak yer alır ve gerilim dolu atmosferine katkı sağlar. Daha sonra Dan Brown‘un 2013’te yayınlanan Cehennemadlı gerilim ve gizem romanına, 2016 yılında filme uyarlanmıştır. Tom Hanks’in başrolünde yer aldığı filmde Yerebatan Sarnıcı içeren bölümleri için Budapeşte’deki bir film platosunda sarnıcın tarihi dokusuna zarar vermemek için birebir bir kopyası yapılmış ve çekimler orada yapılmıştır.

Yerebatan Sarnıcı Nerede?

Yerebatan Sarnıcı, İstanbul’un tarihi yarımadasında, Sultanahmet Meydanı’na oldukça yakın bir konumda yer alır. ayasofya’nın yaklaşık 150 metre güneybatısında bulunan yapı, Topkapı Sarayı ve Sultanahmet Camii gibi önemli tarihi eserlere yürüme mesafesindedir. Günümüzde İstanbul’daki en iyi müzelerden biri olarak ziyaret edilebilen Yerebatan Sarnıcı, mistik atmosferi, sütunları ve suyun üzerindeki yansımalarıyla hem yerli hem de yabancı turistlerin ilgisini çekmektedir.

Yerebatan Sarnıcı’na Ne Zaman Gidebilirsiniz?

Ziyaret saatleri olarak Yerebatan Sarnıcı kısa bilgi vermek mümkündür. Genellikle sabah saatlerinden akşama kadar ziyarete açık olan bu mekan, yaz ve kış dönemlerinde farklı çalışma saatlerine sahip olabilir. Gidilecek en uygun zamanı planlamak için resmi web sitesindeki güncel ziyaret saatlerini kontrol etmeniz önemlidir. ayrıca, sabah erken saatlerde veya yoğun turist gruplarının olmadığı gün ortası saatlerinde gitmek, daha sakin bir atmosferde gezmenizi sağlamaktadır.