Banksy: Sanat Dünyasının Gizemli Kahramanı

Yaşayan hangi sanatçı hakkında Banksy kadar efsane yaratılmış ya da söylenti çıkmıştır? Bunların doğru mu yoksa yanlış mı olduğu bilinmese de, Banksy’nin sanatı, modern hayatın ikiyüzlülüğünü gözler önüne sererek dünyanın her yerinden insanın dikkatini çekiyor.

İlk graffitileri, doksanların başında Bristol sokaklarını süslüyordu. O zamanlar sprey boyayla çalışırken, doksanların ortalarında, daha kısa sürede karmaşık kompozisyonlar oluşturabilmesini sağlayan kalıplarla çalışmaya başladı. Düzen karşıtı graffitileri insanlarda merak uyandırıyordu. Ağırlıklı olarak siyah-beyaz renk paleti kullanan sanatçının, kimi zaman küçük renk lekeleriyle oluşturduğu siyasi mesajları görenlerin ilgisini çekti.

Banksy’nin sadece graffiti yaptığını sanıyorsanız, yanılıyorsunuz. Sanatçı aynı zamanda heykel ve enstalasyon da yapıyor. Şimdiye kadarki en büyük eseri, 2015 yılında İngiltere’nin Somerset kentinde terk edilmiş bir yüzme havuzu üzerine inşa ettiği Dismaland’dir. İsim size bir şey çağrıştırdı mı? Disneyland’ın aksine Dismaland ziyaretçilerine eğlence ve keyif sunmuyordu. Irkçılık, tüketim endüstrisi, iklim krizi ve polis şiddeti gibi konulara dikkat çekerek dönemin açgözlü ve sömürücü düzenini ironik bir şekilde eleştiriyordu. Bu tavrı ve eleştirdiği konular herkesin dikkatini çekti.

Peki Banksy adının duyulmasına vesile olan meşhur olayı hatırlayan var mı? Gizemli sanatçı, 2018’de Sothesby’s’de sergilenen Kırmızı Balonlu Kız adlı tablosunun çerçevesine, kendi kendini imha eden bir mekanizma yerleştirdi. Tablo müşteriye 1.3 milyon dolara satıldıktan hemen sonra kendini parçaladı. Sotheby’s de boş durmadı. Bu tablonun müzayede sırasında yaratılan ilk sanat eseri olduğunu belirterek, çerçeveyi ve Kırmızı Balonlu Kız’ın bölünen parçalarını 23 milyon dolara sattı. Banksy’nin Kırmızı Balonlu Kız’ın kendini imha etmesini bir kapitalizm ve tüketim eleştirisi olarak sunduğu söylendi ancak sonunda eleştirdiği şeylerin kucağına düşmüş gibi görünüyor.

Banksy’nin nasıl göründüğüyle ilgili birçok dedikodu dolaşsa da, çalıştığı ajans özel hayatını öylesine gizli tutuyor ki ara sıra verdikleri kafa karıştırıcı ipuçları sebebiyle kendisinin kim olduğunu bilmek mümkün görünmüyor. Bu arada, beyaz bir erkek olduğu ve şimdilerde ellili yaşlarında olabileceğiyle ilgili dedikodular var. Bilinmez tabii. Evet, dedektifçilik oynamak hepimizin hoşuna gidiyor olabilir ancak Banksy’nin gerçekte kim olduğu o kadar da önemli mi?

Sanatçının gizemini korumasının bazı sebepleri var takdir edersiniz ki. Kimliğini gizlemesi onun kendini özgürce ifade edebilmesine olanak sağlıyor. Bunun yanında yasal sonuçlardan korkmadan sanatını icra edebiliyor. Bir yandan da “Bana değil, sanatıma odaklanın!” der gibi bir hali var.

Graffiti sanatçılarının isimlerini saklaması işlerinin doğasında var; zira yaptıkları iş yasal sayılmıyor. Bu yüzden de polis soruşturmalarından korunmanın bir yolu olarak mahlas kullanmayı tercih ediyorlar. Banksy de kariyerine böyle başlamıştı belki ama bilinirliği arttıkça gizli kimliği, markasının bir parçası haline geldi. Banksy’nin gerçek kimliği ortaya çıktığında belki birçok kişinin merakı giderilecek ancak eserlerinin eski çekiciliği kalacak mı, düşünmeye değer.

Bunları biliyor muydunuz?

• Banksy, Fransız graffiti sanatçısı Le Rat’nın çalışmalarından ilham aldı.

• Grafiti kelimesi Yunanca “yazmak” anlamına gelen “graphein” kelimesinden gelir.

• Banksy bir defasında Londra Hayvanat Bahçesi’ndeki penguen barınağına “Balıktan sıkıldık.” yazmıştı.

• Banksy’nin bazı graffitileri izinsiz yapıldığı için yasa dışıyken, bazıları sipariş üzerine yapılmıştır.